Παλαιοχριστιανική Βασιλική της Ιερισσού και το Μεσοβυζαντινό Νεκροταφείο

category-place-icon

Η παλαιοχριστιανική βασιλική της Ιερισσού (4ος–6ος αι.), βρίσκεται στην περιοχή της παραλίας του οικισμού. Πρόκειται για μια μεγάλη τρίκλιτη βασιλική με αίθριο. Το μήκος της φθάνει σχεδόν τα 50 μ. μαζί με το αίθριο και την κόγχη.

Όπως ήταν αναμενόμενο η βασιλική της Ιερισσού είναι έντονα λιθολογημένη, και η λιθολόγησή της άρχισε πολύ νωρίς, ίσως και μέσα στον 10ο αι., όταν ξεκίνησε η λειτουργία του εκεί μεσοβυζαντινού νεκροταφείου. Έτσι, αυτό που εντοπίζεται από την βασιλική είναι τοιχοποιίες μέχρι και λίγα εκατοστά πάνω από τα επίπεδα των κατεστραμμένων δαπέδων. Ο ναός ήταν εσωτερικά επιχρισμένος και τοιχογραφημένος.

Τον χρόνο και τον λόγο καταστροφής της βασιλικής δεν τους γνωρίζουμε ακόμη. Θα πρέπει όμως να θεωρηθεί βέβαιο, ότι περί τα τέλη του 9ου αι. η βασιλική ήταν ήδη ερειπωμένη, αλλά το σχήμα της δήλωνε την ταυτότητά της. Οι κάτοικοι λοιπόν της μεσοβυζαντινής Ιερισσού, αξιοποίησαν την προφανή ιερότητα του χώρου της ερειπωμένης βασιλικής για να εγκαταστήσουν το νεκροταφείο τους. Μέχρι στιγμής έχουν αποκαλυφθεί 335 τάφοι. Η περίοδος χρήσης του κυμαίνεται από τα μέσα 10ου αι. έως τα τέλη του 13ου αι.

Η παλαιοχριστιανική βασιλική της Ιερισσού (4ος–6ος αι.), βρίσκεται στην περιοχή της παραλίας του οικισμού. Πρόκειται για μια μεγάλη τρίκλιτη βασιλική με αίθριο. Το μήκος της φθάνει σχεδόν τα 50μ. μαζί με το αίθριο και την κόγχη. Το μεσαίο κλίτος έχει 8μ. καθαρό πλάτος και τα πλάγια 4μ. Από το νάρθηκα προς τα κλίτη υπάρχει ανά μία είσοδος στο μέσο του κάθε κλίτους. Στην δυτική πλευρά του ναού υπάρχουν δύο είσοδοι, οι οποίες οδηγούν προς το αίθριο. Η βασιλική είναι κτισμένη κυρίως με αργολιθοδομή και λευκό ασβεστοκονίαμα.

Όπως ήταν αναμενόμενο η βασιλική της Ιερισσού είναι έντονα λιθολογημένη, και η λιθολόγησή της άρχισε πολύ νωρίς, ίσως και μέσα στον 10ο αι., όταν άρχισε η λειτουργία του εκεί μεσοβυζαντινού νεκροταφείου. Έτσι αυτό που εντοπίζεται από την βασιλική είναι τοιχοποιίες μέχρι και λίγα εκατοστά πάνω από τα επίπεδα των κατεστραμμένων δαπέδων. Ο ναός ήταν εσωτερικά επιχρισμένος και τοιχογραφημένος. Έχουμε ενδείξεις, ότι σε κάποιες τοιχοποιίες υπήρχαν μαρμαροθετήματα στα οποία φαίνεται να εντάχθηκαν και δουλεμένες κρούστες από θαλάσσια όστρεα.

Επειδή βρέθηκαν και υάλινες ψηφίδες, θεωρούμε πιθανόν ότι υπήρχαν και εντοίχια ψηφιδωτά. Τα δάπεδα φαίνεται, ότι ήταν μερικώς τουλάχιστον, κοσμημένα με μαρμαροθετήματα (βρέθηκαν διάσπαρτες μαρμάρινες κρούστες), αλλά κάποια τμήματα, ίσως τα πλάγια κλίτη και ο νάρθηκας, πρέπει να ήταν στρωμένα με μαρμαρόπλακες. Το μέγεθος και η προφανής πολυτέλεια της βασιλικής δεν μπορεί παρά να σημαίνουν, ότι η ευημερία της Ακάνθου της ρωμαϊκής περιόδου συνεχίστηκε μέχρι τουλάχιστον και την εποχή του Ιουστίνου Β’ που χρονολογείται το τελευταίο νόμισμα της παλαιοχριστιανικής φάσης.

Τον χρόνο και τον λόγο καταστροφής της βασιλικής δεν τους γνωρίζουμε ακόμη. Θα πρέπει όμως να θεωρηθεί βέβαιο, ότι περί τα τέλη του 9ου αι. η βασιλική ήταν ήδη ερειπωμένη, αλλά το σχήμα της δήλωνε την ταυτότητά της. Οι κάτοικοι λοιπόν της μεσοβυζαντινής Ιερισσού, αξιοποίησαν την προφανή ιερότητα του χώρου της ερειπωμένης βασιλικής για να εγκαταστήσουν το νεκροταφείο τους. Είναι ενδιαφέρον ότι τα δάπεδα του ναού κατατρυπήθηκαν για να εγκατασταθούν ταφές. Μέχρι στιγμής έχουν αποκαλυφθεί 335 τάφοι, οι οποίοι χωρίζονται σε τρεις κατασκευαστικές κατηγορίες: α) οι λακκοειδείς, οριοθετημένοι και καλυμμένοι με πλακοειδείς λίθους, β) οι όμοιοι με τους προηγούμενους αλλά καλυμμένοι από εμφυτευμένα θραύσματα πλίνθων που δημιουργούν στοιχειώδη διακόσμηση, γ) οι κιβωτιόσχημοι  ( έχει βρεθεί ένας μόνο τέτοιος τάφος). Τα βυζαντινά νομίσματα που συλλέχθηκαν από τις επιχώσεις του νεκροταφείου προσδιορίζουν και την περίοδο χρήσης του, η οποία κυμαίνεται από μέσα 10ου αι. έως τα τέλη του 13ου αι.

Προσωπικά αντικείμενα των νεκρών βρέθηκαν σε 55 ταφές, και πρόκειται κυρίως για κοσμήματα, σταυρούς, περιδέραια από χάντρες, δαχτυλίδια, γυάλινα βραχιόλια και χάλκινα και αργυρά ενώτια.

Κλεάνθης Δούκας

 

Βιβλιογραφία

Ιωακ. Αθ. Παπάγγελος, Κλ. Δούκας, «Η παλαιοχριστιανική βασιλική της Ιερισσού», Κύτταρο, τεύχος 6 (2011), σ.14-15

Η Παλαιοχριστιανική Βασιλική της Ιερισσού και το Μεσοβυζαντινό Νεκροταφείο
Filters
η υπηρεσία
  • en