H Χαλκιδική από πολύ νωρίς αποτέλεσε σημαντική επιλογή εγκατάστασης νέων πληθυσμών. Ήδη από το τέλος της 2ης χιλιετίας (12ος-11ος αι.) π.Χ., περίοδο κατά την οποία τοποθετείται χρονικά ο Α΄ αποικισμός, τόσο ιστορικές αναφορές αλλά και αρχαιολογικά ευρήματα αναδεικνύουν ως πολύ πιθανή την πρώτη εγκατάσταση πληθυσμών από την Εύβοια. Ο Β΄ αποικισμός, κατά τον 8ο και 7ο αι. π.Χ., συνδέεται με έξαρση των φαινομένων αποικισμού. Η ίδρυση νέων πόλεων και η μετακίνηση πληθυσμών αφορούσε κυρίως, αλλά όχι μόνο, τα παράλια της Χαλκιδικής. Ευβοείς από τη Χαλκίδα και την Ερέτρια ιδρύουν από τα μέσα του 8ου έως το τέλος του 7ου αι. π.Χ. μεγάλο αριθμό πόλεων, όπως η Μένδη, η Δίκαια, η Γαληψός, και η Τορώνη. Στα μέσα του 7ου αι. π.Χ. η Άνδρος ιδρύει τις πόλεις Στάγειρα, Άκανθο, Σάνη (της Ακτής), ενώ στο τέλος του 7ου αι. η Κόρινθος ιδρύει την Ποτίδαια. Εκτός από τους αποίκους από το νότο, οι Βοττιαίοι, ελληνικό φύλο που είχε αρχική κοιτίδα τη Βοττιαία (την πεδιάδα της Κεντρικής Μακεδονίας μεταξύ Λουδία, Αξιού, και Αλιάκμονα), διωγμένοι στις αρχές του 7ου αι. π.Χ. από τον βασιλιά της Μακεδονίας Περδίκκα Α΄, ιδρύουν νέες πόλεις όπως η Όλυνθος.

Η πολύπλευρη μελέτη του ανεσκαμμένου υλικού πολιτισμού συμβάλλει στο χαρακτηρισμό της τοπικής παραγωγής των αποικιών και το βαθμό και το είδος εξάρτησης που είχαν από τις μητροπόλεις. Η δημιουργία τοπικών παραδόσεων στην παραγωγή αντικειμένων κάθε είδους και η ανάπτυξη τοπικών εργαστηρίων με χαρακτηριστικά διακριτά από τα αντίστοιχα των μητροπόλεων συνιστά μείζον ζήτημα στη σύγχρονη αρχαιολογική έρευνα. Στην περίπτωση της Χαλκιδικής, η αναγνώριση των τοπικών εργαστηρίων κεραμικής και ο χαρακτηρισμός της τοπικά παραγόμενης κεραμικής αποτελεί θέμα μεγάλης επιστημονικής συζήτησης, καθώς πληθώρα εργαστηριακών χώρων και κεραμικών κλιβάνων έχουν έρθει στο φως κατά τις τελευταίες δεκαετίες.

Το αποθετήριο αυτό παρουσιάζονται τα αποτελέσματα αναλύσεων σε επιλεγμένα κεραμικά σύνολα που έχουν αποκαλύψει οι πολυάριθμες ανασκαφές της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους, αποσκοπώντας στην εξέταση της τοπικής παραγωγής κεραμικής της Χαλκιδικής κατά την αρχαιότητα. Επίκεντρο της μελέτης είναι η Άκανθος, το εργαστήριο της οποίας μάς είναι γνωστό όχι μόνο από τα κεραμικά προϊόντα του, τα οποία βρίσκονται σε ποσότητες στο εκτεταμένο νεκροταφείο της αρχαίας πόλης ήδη από την Εποχή Σιδήρου, αλλά και από την ανασκαφή κεραμικών κλιβάνων της Κλασικής περιόδου (4ος αι. π.Χ.). Συνεξετάζονται, επίσης, πρόσφατα ευρήματα από κεραμικό κλίβανο Ελληνιστικής περιόδου στην Παραλία Φούρκας, ο οποίος ανήκε σε εργαστήριο παραγωγής εμπορικών αμφορέων τύπου Μένδης (ομάδα Παρμενίσκου), η ανασκαφή του οποίου είναι σε εξέλιξη. Ένας δεύτερος άξονας ερευνητικού ενδιαφέροντος αποτελεί η διερεύνηση της τοπικής παραγωγής κεραμικής κατά την Εποχή Σιδήρου, στα τέλη της οποίας συντελείται ο Β΄ αποικισμός. Η μελέτη εστιάζει στα κεραμικά ευρήματα από το νεκροταφείο στον Άγιο Ιωάννη Νικήτης Σιθωνίας (περίπου 900 ανεσκαμμένοι τάφοι, η ανασκαφή βρίσκεται σε εξέλιξη), θέση η οποία πιθανότατα ταυτίζεται με την, γνωστή από τις γραπτές πηγές, ευβοϊκή αποικία της Γαληψού, και παρουσιάζει μεγάλη διάρκεια χρήσης, από την Εποχή Σιδήρου μέχρι και την ύστερη Κλασική περίοδο. Επικουρικά, συνεξετάζονται τα κεραμικά σύνολα από δύο σημαντικές θέσεις της Εποχής Σιδήρου στη Σιθωνία: α) από το νεκροταφείο στον Κούκο Συκιάς, και β) από τον οικισμό στη Λαγόμανδρα Νικήτης.

Οι αναλύσεις πραγματοποιήθηκαν από τη Δρ Αρετή Πεντεδέκα στο Τμήμα Λίθου της Διεύθυνσης Έρευνας και Τεχνικής Υποστήριξης Μελετών και Έργων Αναστήλωσης. Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Έργου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους με τίτλο «Μετακινήσεις πληθυσμών και υλικός πολιτισμός: ψηφιακή αποτύπωση της Χαλκιδικής από την Προϊστορία έως τους Ιστορικούς Χρόνους», το οποίο χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα, Καινοτομία – ΕΠΑνΕΚ (2014-2020)» με κωδικό MIS 5076629.