Αρχαιολογικοί Χώροι

Στην περιοχή των Νέων Ρόδων, κοντά στο λιμανάκι της Τρυπητής, εντοπίζεται η θέση της αρχαίας Σάνης της Ακτής. Η πόλη ιδρύθηκε στα μέσα του 7ου αιώνα π.Χ. από Ίωνες αποίκους της Άνδρου, όπως και η Άκανθος, τα Στάγειρα και η Άργιλος. Κατά τη διάρκεια των Περσικών Πολέμων η πόλη, όχι απλώς αναγκάστηκε να αναγνωρίσει την περσική επικυριαρχία αλλά επιπλέον υποχρεώθηκε σε στρατολογία, ακολουθώντας τον περσικό στρατό ενάντια στις ελληνικές πόλεις. Μετά τα Περσικά, η Σάνη έγινε μέλος της Α’ Αθηναϊκής Συμμαχίας, στην οποία παρέμεινε πιστή. Η άρνησή της μάλιστα να προσχωρήσει στους Λακεδαιμόνιους κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο είχε ως αποτέλεσμα τη λεηλασία των αγρών της από τον Σπαρτιάτη στρατηγό Βρασίδα το 423 π.Χ. Το 349 π.Χ., έπειτα από προδοσία του τοπικού άρχοντα Απολλωνίου, ο βασιλιάς των Μακεδόνων Φίλιππος Β’ κατέστρεψε την πόλη. Το 315 π.Χ. ο Αλέξαρχος, αδελφός του στρατηγού Κάσσανδρου, ίδρυσε στη θέση της μια νέα πόλη, την Ουρανόπολη ή Ουρανίδων πόλις, σύμφωνα με τα νομίσματά της. Όπως αναφέρει ο Στράβων, την περιτείχισε με οχύρωση περιμέτρου τριάντα σταδίων (περίπου πέντε χιλιομέτρων). Παρόλα αυτά, η Ουρανόπολη απδείχθηκε αποτυχημένη οικιστική προσπάθεια∙ ήδη στις αρχές του 3ου αι. π.Χ. εγκαταλείφθηκε και οι λειτουργίες της μεταφέρθηκαν στη γειτονική Άκανθο.

Κατά τις ανασκαφικές έρευνες στο διάστημα 1990-1996, αποκαλύφθηκε εκτός των τειχών της πόλης ένα σημαντικό ιερό που χρονολογείται από την ύστερη αρχαϊκή έως και την ελληνιστική εποχή. Από τον αρχαϊκό «οίκο» του Απόλλωνα ήρθαν στο φως κορινθιακές κεραμίδες στέγης με πολύχρωμη γραπτή διακόσμηση, όπως συναντούμε στην Κόρινθο και στην Αργολίδα στα τέλη του 6ου αι. π.Χ. Από τα στοιχεία του ναού ξεχωρίζουν τα θραύσματα από τρία εντυπωσιακά πολύχρωμα, πήλινα αγάλματα – ακρωτήρια. Πρόκειται για τρεις φτερωτές Νίκες, δύο σε όρθια μορφή που θα βρίσκονταν στα πλάγια και μία σε εν γούνασιν δρόμου στάση, που θα αποτελούσε το κεντρικό ακρωτήριο. Οι μορφές είναι εξαιρετικά δείγματα υστερο-αρχαϊκής γλυπτικής και παραπέμπουν σε ελάχιστα ανάλογα παραδείγματα από ιερά της Νότιας Ελλάδας, όπως στην Ολυμπία και στους Δελφούς.

Το ιερό επιβίωσε ως τους ελληνιστικούς χρόνους, οπότε, πιθανότατα κατά την ίδρυση της Ουρανούπολης, στο τέλος του 4ου αι. π.Χ., κατασκευάστηκε και δεύτερος, μεγαλύτερων διαστάσεων ναός. Με βάση τα ευρήματα, ο ναός θα ήταν αφιερωμένος στον Ήλιο ή τον Απόλλωνα-Ήλιο.

Τα θεμέλια και λείψανα των ναών διατηρούνται στεγασμένα και είναι προσβάσιμα αν και λίγο απομακρυσμένα.

Βιβλιογραφία

E.B.Tsigarida, Terracotta Statues-acroteria from the Sanctuary of Apollo-Helios at Ancient Sane of Chalcidice, στο Terracotta. Πήλινα γλυπτά και κεραμώσεις: Νέα ευρήματα και νέες προοπτικές, Πρακτικά Ημερίδας 2015 (Αθήνα 2018), 159-170.

Ε.-Μπ. Τσιγαρίδα, Σάνη ἐν τῷ ἰσθμῷ, ἐς τόν τελευτᾷ ὁ Ἄθως (Ηρόδοτος, Ιστορίαι, 7,22), στο Ε. Στεφανή – Ε. Τσαγκαράκη – Ά. Αρβανιτάκη (επιμ.), Από τον Νότο στον Βορρά. Αποικίες των Κυκλάδων στο βόρειο Αιγαίο, Κατάλογος έκθεσης Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης 12.07.2019-31.08.2020 (Θεσσαλονίκη 2019), 83-87.