Επικοινωνιακές δράσεις

«Η Επανάσταση του 1821 στη Χαλκιδική»

Στο πλαίσιο του εορτασμού των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους σχεδίασε και οργάνωσε την περιοδική έκθεση με τίτλο: «Η Επανάσταση του 1821 στη Χαλκιδική», η οποία φιλοξενείται στο Παλαιό Κτίριο του μετοχιακού συγκροτήματος Νέων Φλογητών και προγραμματίζεται να ανοίξει στο κοινό αμέσως μετά το Πάσχα του 2022.

Σκοπός και συνοπτική ανάλυση της περιοδικής έκθεσης

Πρωταρχικός σκοπός της έκθεσης είναι η τεκμηριωμένη παρουσίαση του αγώνα του 1821 στη Χαλκιδική από μία πιο ανθρωποκεντρική ματιά. Το χρονολόγιο, τα μέσα-όπλα της μάχης και οι μορφές-πρωταγωνιστές είναι οι άξονες πάνω στους οποίους  κινήθηκε ο σχεδιασμός και η δημιουργία του αφηγήματος. Τα μηνύματα και ο στόχος της ομάδας εργασίας, που είχε την οργάνωση και την επιμέλεια της έκθεσης, δεν ήταν μία απλή παρουσίαση πολεμικών γεγονότων και στρατιωτικών συγκρούσεων, αλλά μία έκφραση πολλαπλών πτυχών του Έλληνα αγωνιστή στη Χαλκιδική. Χρησιμοποιήσαμε τα γεγονότα στη Χαλκιδική για να μιλήσουμε για το πόσο έντονη την περίοδο εκείνη ήταν η ανάγκη για ελευθερία, για το πόσο σφοδρές ήταν οι μάχες, αλλά και για τον πόνο και τα δεινά που προκάλεσε στον απλό λαό της Χαλκιδικής η αποτυχία της Επανάστασης στην περιοχή.

Η Επανάσταση στη Χαλκιδική εμπεριέχει γεγονότα στρατιωτικά, αλλά και πληροφορίες που είναι ενδιαφέρουσες και σχετίζονται με την προετοιμασία, τα κίνητρα, τις προσδοκίες, τη δίψα, την αγανάκτηση, την απογοήτευση, δηλ. πολλαπλά συναισθήματα, ανθρώπινα, εκφρασμένα από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις (αξιωματούχοι, λόγιοι, μοναχοί, αγρότες, κλπ.). Η πρόθεση της ομάδας εργασίας ήταν ακριβώς να τα αναδείξει, να τα «φωτίσει» με τη μορφή μιας σύγχρονης «αφήγησης».

Η έκθεση, η οποία έχει στηθεί στο Παλαιό κτήριο στα Νέα Φλογητά, αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα, όπου το ένα (α) είναι αυτό της εκθεσιακής παρουσίασης με τα αντικείμενα και την διαδραστική οθόνη και το δεύτερο (β) της Πανοραμικής οπτικοακουστικής εγκατάστασης σε μία πεταλόσχημη αίθουσα. Και τα δύο συνδέονται νοηματικά και μεταφέρουν κοινά μηνύματα και ιδέες αλλά με διαφορετικά μέσα.

Η προτεινόμενη διάταξη των προθηκών και των ελεύθερων αντικειμένων διευκολύνει την επικοινωνία μηνυμάτων αλλά και τη νοηματική διασύνδεση του χώρου των προθηκών με την οπτικοακουστική αφήγηση της πεταλόσχημης αίθουσας. Στην ουσία λειτουργεί και εισαγωγικά αλλά και ως επίλογος επενδύοντας και στηρίζοντας το οπτικοακουστικό αφήγημα, το οποίο διαπραγματεύεται τα συγκεκριμένα γεγονότα της Χαλκιδικής.

Ενότητες –Θεματολογία

(α) Η Εκθεσιακή παρουσίαση

Η εκθεσιακή παρουσίαση δομείται σε 3 βασικές στάσεις-ενότητες.

1η θεματική ενότητα: Πρόκειται για τη δημιουργία μίας διαδραστικής εφαρμογής, δηλαδή μίας προβαλλόμενης ψηφιακής ‘τράπεζας’ – οθόνης touch screen στο κέντρο της αίθουσας, στην οποία συγκεντρώνεται όλο το πληροφοριακό-ενημερωτικό περιεχόμενο της έκθεσης, δομημένο σε ενότητες-υποενότητες όπως:

Χρονολόγιο, 2. Βιογραφίες ηρώων, 3. Σημαντικές μάχες, 4. Ήρωες και Ηρώα-Σύμβολα και Συμβολισμοί, 5. Η τεχνολογία των όπλων και η σχέση τους με τον αγωνιστή.

2η θεματική ενότητα: Ομάδες προθηκών με ενδεικτικά αντικείμενα του αγώνα (όπλα, παλάσκες, σπάθες, αρπάγες, κλπ.)  που σχετίζονται με τη θάλασσα και τη ξηρά. Τα αντικείμενα τα οποία φιλοξενούνται στην έκθεση και αφηγούνται τις «ιστορίες» τους προέρχονται από την ιδιωτική Συλλογή Βασιλείου Νικόλτσιου (Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης).

3η θεματική ενότητα: Σε σύνθετη διάταξη αποτελούμενη από αυτοφωτιζόμενες plexiglass κατασκευές παρουσιάζονται οκτώ επιστολές από το οικογενειακό αρχείο του Εμμανουήλ Παππά. Το συγκεκριμένο υλικό μας παραχώρησε το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Αθήνας (ψηφιακά αντίγραφα). Το περιεχόμενο αυτών των επιστολών αξιοποιήθηκε πλήρως για το περιεχόμενο της ψηφιακής προβολής και την παραγωγή των τεκμηριωτικών κειμένων της αφήγησης.

(β) Πανοραμική οπτικοακουστική εγκατάσταση

Πρόκειται για ένα αφηγηματικό δραματοποιημένο οπτικοακουστικό έργο διάρκειας είκοσι λεπτών, το οποίο προβάλλεται στην πεταλόσχημη κατασκευή. Η τρισδιάστατη προβολική εγκατάσταση (3D projection mapping installation) λειτουργεί ως ένα τρισδιάστατο ιστορικό ντοκιμαντέρ που αφηγείται τα γεγονότα της Επανάστασης στη Χαλκιδική και το Άγιον Όρος. Συνδιάζοντας αρμονικά την ιστορική τεκμηρίωση, την δραματοποιημένη αφήγηση και τις σύγχρονες τεχνολογίες εικόνας και ήχου, η πανοραμική οπτικοακουστική εγκατάσταση επιδιώκει να προσφέρει στον επισκέπτη μία εμβυθιστική εμπειρία.

Το σενάριο διαπραγματεύεται τις εξής ενότητες της Επανάστασης:

Φυτεύεται ο σπόρος. Οι πρώτες προσπάθειες.
Η φλόγα της Επανάστασης «ανάβει» στον Πολύγυρο.
Ο Καπετάν Χάψας και η Μάχη των Βασιλικών. Η Χαλκιδική  αντιστέκεται.
«…γενναίως επολέμησαν οι ολίγοι ούτοι Έλληνες…»
Η Μάχη της Κασσάνδρας.  «Ο Μέγας Χαλασμός»

…Τρέξατε αδέλφια, τρέξατε

Ψυχαί θερμαί γενναίαι….

(Ανδρέας Κάλβος, Ωδαί)

Με το μικρό απόσπασμα του Κάλβου δίνεται ο εξαγγελτικός λόγος, οι πρώτες προσπάθειες, ο ξεσηκωμός, ο οποίος ξεκινά με θερμά, αγωνιστικά αισθήματα και πίστη στις δυνάμεις τους. Σε αυτά άλλωστε στηρίχτηκε και ο Εμμανουήλ Παππάς, οποίος αφιέρωσε τη ζωή του στην επανάσταση.

Με παρόμοιους στίχους θα κλείσει το αφήγημα, καθώς ο αγώνας συνεχίζεται και πρέπει να συνεχιστεί. Οι υπόλοιποι Έλληνες αγωνιστές «είδαν» τον αγώνα της Χαλκιδικής και συνέχισαν με δύναμη και πίστη όπως έπραξαν και τα «αδέλφια» τους στη Χαλκιδική.

«Τρέξατε αδέλφια, τρέξατε·

συμμέτρως εχορεύσαμεν,

σύμμετρα ας αποθάνωμεν

διὰ τὴν πατρίδα».

(Ανδρέας Κάλβος, Ωδαί)

Συνεργασίες

Για τη συλλογή και τη δημιουργία του απαραίτητου τεκμηριωτικού υλικού η Εφορεία μας συνεργάστηκε με το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθηνών, το Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, τη Βρετανική Πρεσβεία και το Ολλανδικό Προξενείο.