Έργα

Εργαστήριο συντήρησης τοιχογραφιών και εικόνων

Το εργαστήριο Συντήρησης Τοιχογραφιών και Εικόνων της Εφορείας είναι πλήρως εξοπλισμένο και στελεχωμένο από εξειδικευμένους συντηρητές και εικαστικούς, που δραστηριοποιούνται τόσο στα ίδια τα μνημεία της Χαλκιδικής και του Αγίου Όρους, όσο και στις εγκαταστάσεις της Εφορείας. Μέριμνα των υπαλλήλων είναι η σύνταξη μελετών, η τεκμηρίωση, η συντήρηση και η αποκατάσταση ζωγραφικών έργων (τοιχογραφιών, φορητών εικόνων, νεότερων μουσαμάδων κτλ.).

Το Άγιον Όρος είναι ένας από τους μεγαλύτερους σε όγκο και σημαντικότερους σε ιστορική και καλλιτεχνική αξία πυρήνες της βυζαντινής, μεταβυζαντινής και νεότερης ζωγραφικής τέχνης. Η Εφορεία μας από την αρχή της σύστασής της, το 1973, έως και σήμερα έχει προβεί σε δεκάδες επείγουσες σωστικές επεμβάσεις στον τοιχογραφικό διάκοσμο των καθολικών των μονών και των παρεκκλησίων τους, με σκοπό την ανάσχεση της φθοράς που προκαλούνται από διάφορες αιτίες (υγρασία, επικαθήσεις ξένων σωμάτων κτλ.). Αντίστοιχα, έχει συντάξει μελέτες και έχει ολοκληρώσει εργασίες συντήρησης σε δεκάδες τοιχογραφικά σύνολα με τα πιο σημαντικά να είναι: το καθολικό και η τράπεζα της Μονής Μεγίστης Λαύρας, το παρεκκλήσι το Αγίου Ιωάννη της Θεολόγου στο κελί του Αγίου Προκοπίου της μονής Βατοπεδίου, το καθολικό της μονής Δοχειαρίου, το παρεκκλήσι της Κοίμησης της Θεοτόκου στη μονή Ζωγράφου κτλ. Το πιο εμβληματικό όμως μνημείο-σταθμός για τη βυζαντινή τέχνη του Αγίου Όρους είναι ο τοιχογραφικός διάκοσμος του ναού του Πρωτάτου στις Καρυές, στο οποίο οι εργασίες συντήρησης διάρκεσαν με διακοπές από το 2007 ώς το 2014 και μας έκαναν γνωστό το όνομα των δύο ζωγράφων του, του Μιχαήλ Αστραπά και του Ευτύχιου [Ι. Ταβλάκης (επιμ.), Ιερός Ναός Πρωτάτου, 2007-2008, τ. Ι, Σχέδια Αποτύπωσης, Πολύγυρος 2008 και Ι. Κανονίδης (επιμ.), Πρωτάτο ΙΙ. Η Συντήρηση των τοιχογραφιών, τ. Ι-ΙΙ, Πολύγυρος 2015]. Εξάλλου, πολλές φορητές εικόνες, άλλοτε γνωστές στη διεθνή βιβλιογραφία και άλλοτε αδημοσίευτες, συντηρήθηκαν από το Εργαστήριο Συντήρησης Τοιχογραφιών και Εικόνων της Εφορείας στο πλαίσιο της παρουσίας της Εφορείας σε πολλές μονές του Αγίου Όρους. Ορισμένες, μάλιστα, από αυτές παρουσιάστηκαν σε μεγάλες εκθέσεις, όπως οι «Θησαυροί του Αγίου Όρους» που φιλοξενήθηκε στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο του θεσμού της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης-Θεσσαλονίκη 1997 και η έκθεση “Le Mont Athos et l’Empire byzantin. Trésors de la Sainte Montagne”, το 2009 στο Παρίσι, που φιλοξενήθηκε στο Petit Palais.

Στη Χαλκιδική η δράση του Εργαστηρίου συντονίζεται αφού ιεραρχηθούν οι ανάγκες του μνημειακού πλούτου στις δύο επιχώριες Μητροπόλεις. Το ενδιαφέρον μας επικεντρώνεται στα λιγοστά τοιχογραφικά σύνολα π.χ. του Αγίου Αθανασίου Φούρκας, της Παναγίας Φανερωμένης Σκιώνης, της Παναγούδας Καλάνδρας κ.α.) και φυσικά στις πολυάριθμες φορητές εικόνες, οι οποίες μεταφέρονται στην έδρα της Εφορείας για απεντόμωση και συντήρηση. Αξιοσημείωτη είναι η μελέτη και συντήρηση συνόλου φορητών εικόνων προέκυψε από τη συνέργεια της Εφορείας μας με το διαγνωστικό Κέντρο Έργων Τέχνης «Ορμύλια». Πρόκειται για την τεκμηρίωση μέσω διαγνωστικών μεθόδων και τη συντήρηση δέκα πέντε εικόνων που χρονολογούνται από τον 14ο ώς τον 19ο αιώνα, έργο που αποτυπώθηκε στη δίγλωσση έκδοση Εικόνων Κάλλος Αθέατον/The Hidden Beauty of Icons, Ίδρυμα Δεκόζη Βούρου, Ίνδικτος, Αθήνα 2004.