Ανασκαφές

Άγιος Ιωάννης Νικήτης

Στη θέση «Άγιος Ιωάννης» στο χωριό Νικήτη του Δήμου Σιθωνίας στη Χαλκιδική, σε έκταση όπου αναπτύσσεται μεγάλη ξενοδοχειακή μονάδα, ανασκάπτεται περιοδικά από το 2019 έως και σήμερα νεκροταφείο που εκτείνεται χρονικά από την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου μέχρι και τους ύστερους κλασικούς χρόνους (τέλη 11ου – 4ος αι. π.Χ.). Βρίσκεται κοντά στην ακτή και σε κοντινή απόσταση από το νησάκι Καστρί, όπου υπάρχουν λείψανα οικισμού της ίδιας εποχής, που πιθανόν να ταυτίζονται με την αρχαία Γαληψό. Είναι μία από τις πιο σημαντικές αρχαιολογικές ανακαλύψεις των τελευταίων χρόνων στην περιοχή της Χαλκιδικής, καθώς πρόκειται για νεκροταφείο μεγάλης χρονικής και γεωγραφικής έκτασης, που συγκεντρώνει σημαντικό αριθμό και ποικιλία ταφών διαφορετικής κοινωνικής διαστρωμάτωσης, από ακτέριστες έως και πλούσια κτερισμένες.

Έως τώρα έχουν εντοπιστεί και ερευνηθεί περί τις 1.500 ταφές διαφόρων τύπων, όπως εγχυτρισμοί (ταφές σε πίθους ή αμφορείς), κιβωτιόσχημοι τάφοι, ταφικές θήκες, λακκοειδείς τάφοι, σαρκοφάγοι, αλλά και τεφροδόχα αγγεία, που καταδεικνύουν ότι το έθιμο της καύσης ήταν διαδεδομένο κυρίως κατά την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου. Οι τάφοι έχουν ποικίλο προσανατολισμό, συχνά καλύπτουν ο ένας τον άλλο και είναι διαταγμένοι σε επάλληλα στρώματα χωρίς σαφή εικόνα της διαδοχής των χρονικών τους φάσεων. Οι νεκροί συνοδεύονται κυρίως από πήλινα αγγεία (περισσότερο ή λιγότερο πολυτελή), κοσμήματα – στη συντριπτική πλειοψηφία τους χάλκινα – ενώ βρέθηκαν ελάχιστοι μικροί γυάλινοι αμφορίσκοι και ειδώλια.

Μεγάλο ποσοστό των κεραμικών ευρημάτων του νεκροταφείου είναι χειροποίητα αγγεία της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου, πιθανόν από τοπικά εργαστήρια της Χαλκιδικής, που περιλαμβάνουν καθημερινά σκεύη συνηθισμένα στην περιοχή της Μακεδονίας (όπως αμφορείς και αμφορίσκους, τριποδικές χύτρες, οπισθότμητες πρόχους, κανθαρόσχημα και φιαλόσχημα αγγεία, μόνωτα κύπελλα κα). Σημαντική είναι και η παρουσία των τροχήλατων αγγείων, μεταξύ των οποίων  ξεχωρίζουν εκείνα με γραπτή διακόσμηση από δικτυωτά μοτίβα, κυματοειδείς και οριζόντιες ταινίες, διαγραμμισμένα τρίγωνα, λοξά γραμμίδια και ομόκεντρους κύκλους, που χρονολογούνται στους Γεωμετρικούς χρόνους. Πρόκειται, κυρίως, για συμποσιακά σκεύη όπως αμφορείς, τριφυλλόστομες οινοχόες,  πρόχους, φιάλες με πόδι και σκύφους. Τέλος, αρκετά από τα κτερίσματα του Αγίου Ιωάννη που προέρχονται από σημαντικά παραγωγικά κέντρα του ελληνικού κόσμου (αττικά, κορινθιακά και ευβοϊκά εργαστήρια), χρονολογούνται από τους αρχαϊκούς μέχρι και τους κλασικούς χρόνους.